Hoe stel je kweeklampen perfect in? tips en tools voor kweeklampen

Rajco van Wijk

Hoe fel, Hoe hoog, Hoe lang? Mijn onderzoek naar kweekverlichting

Ik had voor mijn gevoel eigenlijk drie hele simpele vragen:

  • Hoe fel moeten de lampen zijn?
  • Hoe hoog moet ik ze hangen?
  • En hoe lang moeten ze eigenlijk aan blijven?

Maar jeetje, wat een doolhof aan informatie kwam ik tegen! Overal online vond ik flarden van antwoorden, maar nergens een compleet plaatje. Het moet toch uit te rekenen zijn? Wanneer is iets perfect voor je planten? Met die gedachte begon mijn onderzoek, en jeetje, wat heb ik een hoop geleerd.

Wat is Lumen, en waarom gebruiken kwekers die niet?

Lumen is een maat voor hoe fel wij mensen een lichtbron ervaren. Dat klinkt handig, toch? Maar als het om planten gaat, werkt dit nét even anders. Planten gebruiken licht om te groeien, maar het licht dat zij nodig hebben, verschilt flink van wat onze ogen waarnemen. Onze ogen zijn namelijk extra gevoelig voor geel en groen licht – het spectrum waarin wij het meeste zien.

Planten, daarentegen, hebben een voorkeur voor blauw en rood licht. Daarom gebruiken kwekers geen lumen, maar een heel ander systeem om te meten wat planten nodig hebben: PAR, oftewel Fotosynthetisch Actieve Straling. Dit is het spectrum van licht dat planten daadwerkelijk gebruiken voor fotosynthese. Kortom, lumen meten wat wij zien, maar PAR meet wat planten ‘zien’.

Verschil tussen PAR en lumen in plantengroei

 

Verschil Lumens met PAR

De sprong van PAR naar PPF naar PPFD

Oké, je hebt nu een beeld van wat PAR is. Maar daar houdt het natuurlijk niet op. Want hoe meet je dan écht wat je planten binnenkrijgen? Hier komen twee andere termen om de hoek kijken: PPF en PPFD.

  • PPF (Photosynthetic Photon Flux): Dit meet hoeveel lichtdeeltjes (fotonen) er per seconde door een lichtbron worden uitgezonden in het PAR-spectrum. Simpel gezegd: hoeveel bruikbare deeltjes je lamp uitstraat effectief voor je plant. Dit is te vergelijken met lumen, maar dan specifiek afgestemd op wat planten daadwerkelijk gebruiken.

  • PPFD (Photosynthetic Photon Flux Density): Dit gaat nog een stap verder. Het meet hoeveel van die fotonen ook écht je planten bereiken. Dit is te vergelijken met lux, maar dan gericht op planten. Zie ook de afbeelding hier naast voor een visuele weergave van PPFD, het aantal PPF wat daadwerkelijk neer komt op 1 vierkant meter per sec.

 

 

PPFD = Het licht (van het PAR spectrum) dat neer komt op 1×1m per seconde

En hoe zit het dan met Kelvin?

Kelvin is de lichttemperatuur. Kort gezegd: hoe lager de Kelvin, hoe roder het licht. Denk aan een kaarslichtje. Heb je een hoge Kelvin, dan kom je in het blauwe spectrum terecht, zoals het licht van de lucht op een heldere, zonnige dag.

Planten groeien nu eenmaal heel goed op een hoge Kelvin – dat noemen ze het blauwe spectrum. En planten bloeien weer goed op een lage Kelvin, oftewel het rode spectrum.

Oh, dus de temperatuur van het licht maakt ook nog uit? Jazeker! Daarom worden vaak infraroodlampen ingezet bij planten die gebaat zijn bij goede bloei, zoals in de wietteelt. Hoge kelvin lampen of UV-lampen worden daarentegen juist gebruikt voor groei.

Kelvin-kleurenbalk voor lichtinstellingen bij kweken

 

Wat betekent dit voor PPFD?

Heel veel informatie, maar eigenlijk hebben we nog geen vraag beantwoord, haha! Laten we weer even verdergaan met de termen. Voor de eenvoud laten we PPF even voor wat het is en focussen we op PPFD.

PPFD wordt ook wel µmol/m2/s genoemd. Dit is de manier van rekenen. Het is het licht dat op 1 m2 per seconde neerkomt op de plant.

Zo kun je bijvoorbeeld goed op het internet PPFD waardes van planten vinden en dat een peperplantje het perfect doet bij een PPFD van 300-600 (onder aan de pagina staat een hele lijst met waardes). Dat betekent dat de lamp zodanig fel moet zijn, of zo dicht mogelijk bij de plant moet hangen, dat er een waarde van 300-600 PPFD op de plant neerkomt.

Een praktische berekening

Laten we een voorbeeld gebruiken. Mijn kweeklamp heeft een PPFD van 730 op een hoogte van 15 cm. Maar ik wil een PPFD van 300 bereiken. Hoe hoog moet ik mijn lamp hangen? Hier komt de inverse kwadratenwet om de hoek kijken.

De berekening:

  • Stel dat de lamp nu 730 PPFD (µmol/m²/s) geeft op 15 cm hoogte, maar je wilt 300 PPFD bereiken.

  • De inverse kwadratenwet zegt dat de lichtintensiteit (PPFD) omgekeerd evenredig is met het kwadraat van de afstand:
    PPFD₁ / PPFD₂ = (d₂ ÷ d₁)²

  • We vullen in:
    730 / 300 = (d₂ ÷ 15)²

  • De verhouding tussen de PPFD’s is:
    730 ÷ 300 ≈ 2,4333

  • We nemen de wortel (voor de afstandverhouding):
    √2,4333 ≈ 1,5604

  • Bereken de nieuwe hoogte:
    d₂ = 15 × 1,5604 ≈ 23,4 cm

Resultaat:
Om een PPFD van 300 te bereiken, moet de lamp op 23,4 cm hoogte worden gehangen.

 


PPFD kaart van mijn lamp (combinatie van 2 lampen naast elkaar)

Ik hoor je al denken, ja maar Rajco dat ga ik toch niet elke keer zitten berekenen? Daarom heb ik een tooltje gemaakt zodat je dit heel makkelijk zelf kunt doen, zonder al die ingewikkelde berekeningen. Het enige wat je nodig hebt is de waardes van de lamp in de vorm van een map zoals hier boven te zien is, of je meet zelf de afstand en met de Photone app de PPFD waarde.

Tool voor het berekenen van de perfecte hoogte voor je plantjes:

Wat is DLI?

Nu kunnen we naar het volgende onderdeel: hoe lang moet de lamp precies aanstaan? Hier komt weer een nieuwe waarde om de hoek kijken, en dat is de DLI.

DLI staat voor Daily Light Integral en wordt uitgedrukt in mol/m²/dag. Het geeft aan hoeveel licht een plant per dag kan verwerken. Dit is belangrijk, want krijgt een plant te veel licht (meer dan zijn DLI), dan kan hij verbranden. Krijgt hij te weinig, dan krijgt hij niet genoeg energie om goed te groeien. Wonder boven wonder zijn DLI waardes weer goed te vinden op het internet, zo wordt er een DLI aanbevolen tussen 20 - 30 voor peper planten.

De berekening van DLI:

  • Stel dat de lamp op 300 PPFD (umol/m2/s) staat en je zet hem 12 uur per dag aan.
  • 12 uur is 43.200 seconden (12 × 60 × 60).
  • De totale hoeveelheid licht wordt dan: 300 × 43.200 = 12.960.000 µmol.
  • Om van µmol naar mol te gaan, delen we door 1.000.000: 12,96 mol/m²/dag.

Dit betekent dat met 12 uur belichting je peperplant te weinig licht krijgt. Om aan de ideale DLI van bijvoorbeeld 20 te komen, zou je de lamp 20 uur per dag moeten laten branden. Een andere optie is om de PPFD te verhogen (dus je lamp te laten zakken, of feller zetten) en de lamp minder lang aan te laten.

Ook hier heb ik een tooltje bij gemaakt zodat je dit makkelijk zelf kan uitrekenen:

Tool voor berekenen DLI:

 

Tool voor berekenen uren:

 

Vanuit dit onderzoek heb ik uiteindelijk besloten om de Secret Jardin Cosmorrow Led lamp te kiezen, 6500K, nu kan ik dus volledig gaan uitrekenen hoe ik het beste resultaat kan behalen met het opkweken van plantjes binnen.


Bij Plukkers verkopen ze deze groeilamp. Hun geven alleen niet de technische specificaties waarmee je de exacte hoogte kan bepalen, gebruik daarom de Photone app om zelf de waarde te meten en daarmee de afstand te bepalen.


Samenvatting

Wat hebben we nu allemaal geleerd:

  1. Hoe hoog moet de lamp hangen?
    • Zoek de PPFD-waarde op of meet deze met de Photone-app. Zorg ervoor dat je lamp op de juiste hoogte hangt om de gewenste PPFD te bereiken (bijvoorbeeld 300 - 600 µmol/m²/s voor peperplanten).
  1. Hoe lang moet de lamp aanstaan?
    • Gebruik de DLI-berekening om te bepalen hoeveel uur de lamp moet branden. Voor een ideale DLI van 20-30 mol/m²/dag kun je bijvoorbeeld de lamp 16 uur per dag aanzetten bij een PPFD van 400.

  2. Voor welke functie gebruik je de lamp en welke Kelvin kies je?
    • Voor groei: Kies lampen met een hoge Kelvin, blauw spectrum, zoals 5000-6500K (hier hebben wij voor gekozen)
    • Voor bloei: Gebruik lampen met een lage Kelvin, rood spectrum, zoals 2700-3000K.
    • Full spectrum: Dit zijn lampen die zowel het lage als het hoge spectrum hebben en de plant zijn volledige cycles onder de lamp kan doorbrengen.

Met deze inzichten en tools kun je eenvoudig experimenteren en aanpassen om het beste resultaat te behalen.

PPFD en DLI Waardes voor groentenplanten

Het kiezen van de juiste lichtinstellingen is essentieel voor de optimale groei en bloei van je planten. Verschillende soorten groenteplanten hebben specifieke eisen als het gaat om PPFD (lichtintensiteit) en DLI (dagelijkse lichtintegratie). In de onderstaande tabel vind je een overzicht van de minimale, maximale en optimale PPFD-waarden, evenals de aanbevolen DLI en het aantal branduren per dag.

Gebruik deze gids om je kweekverlichting nauwkeurig af te stemmen en de perfecte omstandigheden te creëren voor al jouw groenteplantjes – van zaailingen tot volwassen planten. Zo zorg je ervoor dat elke plant precies krijgt wat hij nodig heeft!

PPFD en DLI waardes voor alle groentenplantjes:

Plant Min Max Optimaal DLI Uur +/-
Algemeen plantjes 200 400 350 10-25 12-16
Algemeen zaailing 120 180 150 10-15 12
Aubergine 400 600 500 20-30 14-16
Basilicum 300 400 350 15-25 14-18
Bieslook 300 400 350 15-20 12-14
Bladgroenten 300 400 350 12+ 12-14
Bloemkool 300 400 350 9-15 8-10
Boerenkool 300 400 350 14-16 10-12
Botersla 300 400 350 14-17 12-14
Broccoli 300 600 450 15-35 14-18
Courgette 400 600 500 25-30 14-18
Dille 200 400 300 10-20 12-14
Erwten 300 400 350 9-11 8-10
Kamille 300 400 350 10-16 6-10
Komkommer 400 600 500 20-30 14-16
Koriander 300 400 350 15-20 12-14
Lavendel 300 400 350 15-25 12-14
Meloen 400 600 500 25-30 14-18
Oregano 300 400 350 15-20 12-14
Paksoi 300 400 350 10-12 6-10
Paprika 400 600 500 20-30 12-16
Peper groeifase 300 600 500 20-30 12-16
Peper zaailing 150 350 250 8-18 12
Peterselie 300 400 350 10-16 8-12
Pompoen 400 600 500 25-35 14-18
Rucola 300 400 350 15-20 12-14
Snijbiet 300 400 350 14-16 12-14
Spinazie 300 400 350 15-17 12-14
Stekjes (Kruiden) 300 400 350 8-10 8-10
Tijm 300 400 350 10-20 12-14
Tomaat 400 600 500 22-30 14-18
Tomaten groeifase 400 600 500 20-30 14-18
Tomaten zaailing 200 300 250 15-20 12

 

Ik hoop dat ik iedereen duidelijk heb kunnen maken hoe het principe van het instellen van de perfecte hoogte van de kweeklamp precies werkt. Met de uitleg en mijn tooltjes kun je nu zelf eenvoudig de juiste instellingen berekenen en het maximale uit je planten en je lampen halen!

Terug naar blog

Reactie plaatsen